بهداشت دهان و دندان کودکان و ضروت رفتار‌های پیشگیرانه | برای لبخند نسل آینده
آگاهی والدین از بهداشت دهان و دندان کودکان کافی نیست، رفتار‌های منظم پیشگیرانه ضروری است.
الهام ظریفیان | شهرآرانیوز؛ در سال‌های اخیر، خانواده‌های زیادی نسبت به اهمیت بهداشت دهان و دندان کودکان آگاه‌تر شده‌اند، اما آگاهی و عملکرد، دو مقوله متفاوت‌اند. بسیاری از والدین می‌دانند پوسیدگی چگونه ایجاد می‌شود و چرا باید پیشگیری کرد، اما در عمل هنوز رفتار‌های بهداشتی منظم در خانه نهادینه نشده است.
رفتار درست چیست و چطور می‌توان از همان نخستین روز‌های زندگی کودک از بهداشت دهان و دندان او غافل نبود؟ این موضوعی است که ما در مطلب امروز با دکتر ایمان پریسای متخصص دندان‌پزشکی کودکان و استاد دانشکده دندان‌پزشکی مشهد درمیان گذاشته‌ایم. در ادامه نظرات و توصیه‌های وی را می‌خوانید.
رشد پوسیدگی‌های دندانی در کودکان
افزایش فشار‌های اقتصادی و اجتماعی، دغدغه‌های روزمره و سبک زندگی پرمشغله باعث شده تا توجه به مراقبت‌های ساده دهان و دندان به حاشیه برود. خانواده‌ها کمتر فرصت دارند به رژیم غذایی فرزندان، فاصله‌گذاری بین وعده‌ها یا مسواک و نخ‌دندان منظم توجه کنند. نتیجه این کم‌توجهی، رشد چشمگیر پوسیدگی‌های دندانی در کودکان است.
از سوی دیگر، رشد مصرف تنقلات و خوراکی‌های شیرین و چسبنده در میان کودکان، وضعیت را بدتر کرده است. میان‌وعده‌های حاوی قند یا نشاسته، وقتی بار‌ها در طول روز مصرف می‌شوند، بزاق فرصت ترمیم سطح دندان را از دست می‌دهد و محیط دهان دائما اسیدی باقی می‌ماند. به این ترتیب، دندان‌ها فرسوده می‌شوند و پوسیدگی‌ها با سرعت پیش می‌روند.
پیشگیری کم‌هزینه‌تر است
بسیاری از خانواده‌ها زمانی به فکر مراجعه می‌افتند که کودک دچار درد یا عفونت شده است. در حالی‌که درمان دیرهنگام، هم هزینه‌بر است و هم در موارد زیادی به کشیدن دندان منجر می‌شود. دندان‌های شیری موقتی‌اند، اما ریشه سلامت دندان‌های دائمی آینده‌اند. هر دندان شیری، نگه‌دارنده فضای رشد دندان دائمی بعدی است.
از دست دادن زودهنگام آن، می‌تواند باعث رویش نامرتب دندان‌ها یا تغییر در فرم فک شود. پیشگیری، اما هم ساده‌تر است و هم کم‌هزینه‌تر. مسواک، نخ دندان، رژیم غذایی سالم، مراجعه منظم به دندان‌پزشک و اقدامات پیشگیرانه‌ای مانند فلورایدتراپی و سیلانت، خط دفاعی اصلی در برابر پوسیدگی هستند. وقتی این رفتار‌ها در زندگی روزمره جا بیفتند، هزینه‌های درمانی خانواده‌ها و حتی بار اقتصادی کشور به‌طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
مراقبت از شش‌ماهگی آغاز می‌شود
بهداشت دهان و دندان از همان زمانی که کودک به دنیا می‌آید باید آغاز شود. یعنی وقتی نوزاد چیزی می‌خورد بهتر است که دهانش تمیز شود. برای این کار بعد از شیر خوردن کمی به او آب ولرم بخورانید تا دهانش تمیز شود. همچنین برای جلوگیری از انتقال باکتری‌ها به دهان کودک، از بوسیدن دهان، لب و دست‌های کودک خودداری کنید و از قاشق یا لیوان دهنی خود یا دیگر افراد برای تغذیه کودک استفاده نکنید، اما معاینه دهان و مراجعه به دندان‌پزشک از همان زمانی که اولین دندان شیری بیرون می‌آید ــ حدود شش‌ماهگی ــ باید آغاز شود.
نخستین معاینه دندان‌پزشکی در این سن به والدین کمک می‌کند تا خطر پوسیدگی دندان‌های کودک (کم، متوسط یا زیاد) مشخص شود. بر اساس این ارزیابی، برنامه ویزیت‌های دوره‌ای تنظیم می‌شود، هر سه ماه برای کودکان با ریسک بالا و هر شش ماه برای کودکان کم‌ریسک. در این ویزیت‌ها، علاوه بر بررسی دندان‌ها، اقدامات پیشگیرانه مانند فلورایدتراپی، سیلانت‌تراپی یا ترمیم‌های کوچک نیز انجام می‌شود تا پوسیدگی‌ها در همان مراحل اولیه مهار شوند.
نقش فعال والدین در مسواک زدن
مسواک‌زدن در هر سنی روش و سطح نظارت خاص خود را دارد.
در سنین پایین‌تر (زیر سه سال)، والدین باید شخصا برای کودک مسواک بزنند.
از سه تا شش‌سالگی، کودک باید تشویق شود تا خودش مسواک بزند، اما مسئولیت اصلی همچنان با والدین است. در این سن، هدف تقویت حس استقلال و یادگیری مهارت است، نه واگذاری کامل وظیفه.
در سال‌های ابتدایی دبستان، نظارت والدین باید همچنان فعال بماند. حتی اگر کودک توانسته باشد اصول را یاد بگیرد، دقت و توان دست او هنوز به حد ایده‌آل نرسیده است. در واقع، تا حدود ۹ تا ۱۲ سالگی، بیشتر بچه‌ها هنوز نمی‌توانند مسواک و نخ دندان را به شکلی کاملا مؤثر استفاده کنند؛ بنابراین والدین باید پس از مسواک زدن کودک، بررسی کنند که آیا همه سطوح تمیز شده‌اند یا نه و در صورت نیاز خودشان دوباره مسواک بزنند. رها کردن نظارت به این بهانه که «دیگر بزرگ شده» اشتباهی رایج است که در نهایت به پوسیدگی منجر می‌شود.
دهان‌شویه و فلوراید
دهان‌شویه برای کودکان تنها زمانی مجاز است که بتوانند مایع را در دهان بچرخانند و نبلعند، معمولا از حدود شش سالگی. برای اطمینان، می‌توان با یک آزمایش ساده این توانایی را سنجید، مقدار مشخصی آب را در لیوانی بریزید و با ماژیک سطح آب را روی دیواره لیوان علامت بزنید. سپس تمام آب را در دهان بچه بریزید و از او بخواهید یک دقیقه آن را در دهانش بچرخاند و دوباره داخل لیوان برگرداند. اگر مقدار بازگردانده‌شده برابر آب اولیه بود، یعنی کودک آماده استفاده از دهان‌شویه است.
دهان‌شویه سدیم فلوراید، یکی از مؤثرترین انواع برای کودکان است. بسته به غلظت، ممکن است روزانه یا هفتگی استفاده شود. بهترین زمان مصرف، شب قبل از خواب است، بعد از مسواک و نخ دندان، کودک باید دهان‌شویه را یک دقیقه بچرخاند، سپس تف کند و تا صبح نخورد.
فلوراید، سپر دفاعی دندان‌هاست. اگر کودک بیش از یک دندان پوسیده داشته باشد یا ریسک پوسیدگی بالایی داشته باشد، فلورایدتراپی حرفه‌ای باید هر سه ماه انجام شود. برای کودکان با ریسک پایین‌تر، هر شش ماه یک بار کافی است. البته تعداد دندان‌های پوسیده تنها معیار نیست؛ رژیم غذایی، نوع آب آشامیدنی و حتی سبک زندگی هم در تعیین ریسک پوسیدگی نقش دارند.
بنویسید خوراکی بخوانید دشمن
یکی از شایع‌ترین عوامل پوسیدگی دندان در کودکان، تکرر مصرف مواد قندی و کربوهیدراتی است. هر بار که کودک خوراکی شیرین می‌خورد، محیط دهان تا حدود بیست دقیقه اسیدی می‌شود و مینای دندان شروع به فرسایش می‌کند. اگر این خوردن‌ها مکرر باشد، دندان فرصتی برای ترمیم طبیعی پیدا نمی‌کند.
خوراکی‌های چسبنده مانند بیسکوییت، تافی، چیپس یا کیک‌های صنعتی بیشترین آسیب را وارد می‌کنند. حتی آب‌میوه‌های صنعتی یا شیر شبانه با بطری، اگر پس از مصرفشان، دهان شسته نشود، محیطی ایده‌آل برای رشد باکتری‌ها می‌سازد.
در مقابل، میوه‌های تازه، سبزیجات، لبنیات، مغز‌ها و میان‌وعده‌های کم‌قند، آسیب کمتری به دندان‌ها وارد می‌کنند. فاصله زمانی بین وعده‌ها هم اهمیت زیادی دارد تا بزاق بتواند اسیدیته دهان را متعادل کند.
عادت‌های دردسرساز
برخی رفتار‌های ساده مانند مکیدن انگشت، جویدن ناخن یا دندان‌قروچه می‌توانند به ساختار فک و دندان آسیب برسانند. با تداوم این عادت‌ها فرد در سنین بالا ممکن است نیاز به درمان‌های ارتودنسی پیدا کند. والدین باید از همان سال‌های ابتدایی به‌صورت ملایم، اما مداوم برای ترک این عادت‌ها در فرزندانشان تلاش کنند.
اقدامات اورژانسی هنگام ضربه به دندان
در صورت آسیب یا افتادن دندان هنگام بازی یا زمین خوردن، زمان نقش حیاتی دارد. در دندان‌های دائمی، سی‌دقیقه اول «زمان طلایی» محسوب می‌شود. اگر دندان کامل از جای خود بیرون آمده، باید فقط از قسمت تاج گرفته شود، زیر آب شسته شود و بدون لمس ریشه، دوباره در جای خود قرار گیرد. اگر این کار ممکن نبود، دندان را در شیر قرار دهید و فورا به دندان‌پزشک مراجعه کنید. در دندان‌های شیری، اما این کار توصیه نمی‌شود، زیرا ممکن است به جوانه دندان دائمی آسیب برسد.
تغییر نگرش آغاز تغییر رفتار
در نهایت باید گفت مسئله اصلی، کمبود آگاهی نیست؛ بلکه نهادینه نشدن باور به اهمیت پیشگیری است. والدین اغلب تا زمانی که دندان کودک درد نگیرد یا ظاهر دندان تغییر نکند، اقدامی نمی‌کنند. در حالی‌که درک درست از رابطه میان مراقبت‌های کوچک روزانه و جلوگیری از هزینه‌های سنگین آینده، می‌تواند انگیزه واقعی ایجاد کند.
وقتی والدین به‌طور پیوسته از رسانه‌ها، مدرسه و محیط اجتماعی پیام‌هایی درباره اهمیت بهداشت دهان بشنوند، کم‌کم نگرش آنها تغییر می‌کند. این تغییر نگرش است که در نهایت به تغییر رفتار منجر می‌شود. رفتاری که تضمین‌کننده لبخند سالم فرزندان خواهد بود.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
